“Şərqin Van Qoqu: Səttar Bəhlulzadənin Həyatı və Sənət Manifesti”

Səttar Bəhlulzadə Azərbaycan incəsənətinin ən böyük simalarından biri, özünəməxsus rəngkarlıq üslubu ilə dünya təsviri sənət tarixinə adını yazdırmış dahidir. Onun yaratdığı mənzərələr yalnız təbiətin təsviri deyil, torpağın ruhunun, fəlsəfəsinin, estetik baxışının vizual təcəssümüdür.

Səttar Bəhlulzadə 1909-cu il 15 dekabrda Bakı şəhəri yaxınlığındakı Əmircan kəndində anadan olmuşdur. Ailəsi sadə və zəhmətkeş insanlar idi. Uşaqlıqdan rəsmə həvəsi vardı və məktəbdə müəllimləri onun bu istedadını görərək təşviq edirdilər.

1927–1931-ci illərdə Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Texnikumunda təhsil almış, dövrünün tanınmış sənətkarlarından dərs almışdır. Daha sonra Moskvanın Surikov adına Rəssamlıq İnstitutunda təhsilini davam etdirmiş, burada akademik rəssamlıq məktəbinin əsaslarını öyrənmişdir.

Onun sənət yolunda iki əsas mərhələ qeyd olunur:

Realist dövr – təbiətin fotoqrafik dəqiqliklə çəkildiyi illər.
Fərdi, lirizmə əsaslanan dövr – təbiət artıq yalnız görünüş yox, duyğu və enerji kimi təqdim olunurdu.

Bəhlulzadə getdikcə rənglərdə sərbəstlik, kompozisiyada poetiklik yaratmağa başladı. Onun tablolarında göy rəng, xüsusilə firuzə çalarları hakimdir. Bu, Azərbaycan səmasının təmizliyinin rəmzidir.

Səttar daha çox Azərbaycan təbiətini çəkirdi. Hər bölgədə aylarla qalır, eskizlər hazırlayırdı.

Ən məşhur əsərləri:

“Qobustan” silsiləsi
“Qızıl Payız”
“Göyçay Narları”
“Cənnətim Mənim”
“Gəncə Çayında Axşam”
“Azərbaycan”
“Xəyalımda Torpaq”
“Təbiətim”

Onun rəsmlərində dağlar əzəmətli, çaylar sakit, düzənliklər nəfəs alan canlı varlıq kimi təsvir olunub. O, təbiəti insan kimi “portretləşdirirdi”.

Səttar Bəhlulzadə son dərəcə sadə, təvazökar, insanlara açıq bir xarakterə sahib idi. O, təbiətlə tək qalmağı sevirdi və deyirdi ki:

“Mən təbiəti çəkmirəm, onunla danışıb eşitdiklərimi rəngə çevirirəm.”

Rəssam çox vaxt gecələr işləyirdi. İşığı daha parlaq hiss etmək üçün lampanın altında müxtəlif rəngli şüşələr saxlayırdı.

Səttar uşaq vaxtı solaxay idi, lakin sonradan hər iki əllə işləməyə başladı.
Onun rəng palitrası xüsusi idi – bəzi rəngləri özü qarışdırır, hətta başqa rəssamlara vermirdi.
Səyahətlər zamanı daima çay daşları, qurumuş ağac parçaları, torpaq götürüb studiyasına aparırdı – “rəng xatirəsi” kimi saxlayırdı.
O, təbiəti çəkəndə musiqiyə qulaq asırdı. Ən sevdiyi musiqi mugham idi.
“Cənnətim Mənim” əsərini çəkəndə 20 gün demək olar ki, studiyadan çıxmamışdı.
Onun eskiz dəftərlərinin sayı 30-dan çoxdur və bir çoxu hələ də tam araşdırılmayıb.
Öz evində demək olar ki, heç bir əsərini saxlamırdı – hamısını hədiyyə edirdi.
Təbiəti hiss etmək üçün çox vaxt ayaqyalın gəzir və deyirdi: “Torpağın nəfəsini duymadan onu çəkmək olmur.”
Səttarın əsərləri ilk dəfə xaricdə nümayiş olunanda tənqidçilər onun stilini “kosmik impressionizm” adlandırmışdı.
Bəzi tabloları peykdən çəkilmiş görüntülərə bənzədiyi üçün alimlər onun “təsəvvür gücünün fövqəladə” olduğunu yazmışdılar.

SSRİ dövründə Moskva, Kiyev, Tbilisi, Daşkənd, eləcə də Bakı sərgilərində böyük maraqla qarşılanmışdı. Onun əsərləri Fransada, Almaniyada, Yaponiyada da nümayiş olunub.

Xarici tənqidçilər onu “Şərqin Van Qoqu” adlandırırdılar.

Bu gün Bəhlulzadənin onlarla əsəri Azərbaycanın Milli İncəsənət Muzeyində, dünya muzeylərində saxlanılır. Bakı və Əmircan kəndində xatirə evləri fəaliyyət göstərir.

O, Azərbaycan rəngkarlığına yeni nəfəs gətirmiş, təbiəti poetikləşdirən bir məktəb yaratmışdır. Bu məktəb hələ də yeni nəsil rəssamlara ilham verir.

Səttar Bəhlulzadə yalnız bir rəssam yox, təbiətin rənglərlə danışan filosofu idi. Onun tabloları milli ruhun, torpağa sevginin, işığa inamın ölməz ifadəsidir. Azərbaycan təsviri sənətinin inkişafında onun rolu misilsizdir və irsi daim yaşayacaq.